In de ban van de Cham

Inra Jaka werd geboren in 1984. Zijn moeder Thri Tu (Inra Hani in Cham) is een traditionele Cham danseres. Zij is ook zeer betrokken bij het herstellen en ontwikkelen van de traditionele handwerkkunst van de Cham en runt een succesvol textielbedrijf. Jaka’s vader werd geboren in 1957 en heet Phu Tram (Inrasara in Cham). ‘Hij is poëet, onderzoeker, schrijver en criticus’, aldus Inra Jaka.

In 1992 verhuisde het gezin van Saigon (niemand heeft het in deze contreien over Ho Chi Minh City) naar het kleine plaatsje waar Jaka, Sa Kaya en Inri Supmi nu wonen. Zijn vader werkte destijds aan een ‘Cham-Viet, Viet-Cham woordenboek’ en zocht de rust. Zijn moeder wilde hiernaartoe om de markt van Chamtextielen te onderzoeken. Die stond destijds onder druk. Beiden waren ervan overtuigd dat de omgeving van een klein dorp beter was voor hun opgroeiende kinderen. Jaka heeft een oudere zuster Haly (1971), een broer Pareng (1972), een broer Jaya (1988) die fotograaf is en broer Jakha (1991) die moeder helpt in het bedrijf.
Jaka was volgens eigen zeggen als kind al filosofisch en observerend ingesteld. Hij had geen echt plan voor zijn leven en studeerde af aan de University of Social Sciences and Humanities in Saigon.
Op een gegeven moment keerde het gezin terug naar Saigon, maar Jaka ging na een aantal jaren weer terug naar het dorpje My Nghiep, om dichter bij de Cham cultuur te zijn. Ook zijn fotograferende broer Jaya vindt zijn inspiratie hier.

Jaka begon zich te verdiepen in de geschreven Chamtaal toen een leraar tijdens het eerste jaar van zijn universitaire studie de verwachting uitsprak dat de Chamtaal binnen 10 jaar volledig zou zijn verdwenen. Hij las veel over het verlies van culturen over de hele wereld en vooral over wat andere mensen deden om dat grote verdwijnen te voorkomen. Zo ontdekte Jaka dat zelfbewustzijn belangrijk was en hij initieerde een website waarop Cham met elkaar in contact kunnen komen. Om van elkaar te leren en om verhalen te delen.

‘De Cham leven al meer dan vierduizend jaar in Vietnam. Volgens de traditie is het land de moeder, die uiteraard goed verzorgd moet worden. Op basis van die gedachte slaagden de Cham erin een groot en machtig rijk op te bouwen in Zuidoost-Azië. Dat rijk bleef intact totdat de Cham werden verslagen door de Chinezen en later door de Viet. De kracht van die volkeren waren gebaseerd op macht en land, die van ons op cultuur en spiritualiteit. Daardoor zijn wij uiteindelijk gedecimeerd tot zulke kleine aantallen.’

Het was Jaka’s oorspronkelijke plan om een klein huisje voor zichzelf te bouwen waar hij onderzoek kon doen en kon schrijven. Dat oorspronkelijke plan werd doorkruist doordat anderen hem vertelden dat hij volgens de matriarchale Chamtraditie pas een huis mocht bouwen als hij een echtgenote had. Hij ontmoette zijn vrouw, vertelde haar over zijn plannen en zij stemde in. Drie jaar later besloot hij zijn huis ook als homestay aan te bieden.

‘Hoe meer ik over de Chamtraditie las, hoe trotser ik werd dat ik er onderdeel van uitmaak. Tot die cultuur behoren betekent voor mij dat ik een goed mens moet zijn, met lokale verplichtingen. Naar de Cham toe, maar ook naar andere mensen om mij heen.’
‘Het bouwen van het huis en het verbouwen van de grond is een moeizaam proces. Ook al had ik alle medewerking van mijn vrienden uit Saigon en hier uit de omgeving. Dé grote uitdaging van het hele project is dat er nog maar weinig ouderen zijn die weten hoe deze traditionele huizen gebouwd moeten worden. Ook de benodigde materialen zijn zeldzaam. Ik zou willen dat dat proces veel sneller verloopt. Voordat straks alle ouderen de aarde hebben verlaten zonder de overdracht van hun kennis, hun vaardigheden en hun verhalen. Daarmee zouden nog meer Cham tradities verloren gaan dan nu reeds het geval is.’
‘Ik ben blij dat mijn grootvader vanaf het begin wilde meewerken. Direct toen hij begreep dat ik het niet voor mezelf deed, zei hij me dat hij me dat hij me graag wilde helpen en dat heeft hij zeer zeker gedaan. Maar ook het aandeel van mijn vrienden is zeer groot geweest. Zonder hen had nu nog maar een klein deel van het huis gestaan.’

‘Voor de toekomst wil ik me verder verdiepen in de planten en kruiden van de Cham. Ik ben aan het sparen voor het bouwen van het volgende huis en ik zoek fondsen voor boekprojecten om verhalen en kennis te bewaren voor de toekomst. En ik wil meer kinderen maken.’

‘In de loop der tijd is een deel van de Cham onder invloed gekomen van het moslimgeloof. Er zijn onderling ook oorlogen over gevoerd, maar uiteindelijk hebben we het opgelost door de islam te accepteren als één van de geloven die wij Cham aanhangen. De Cham variant van de islam is zéér gematigd. Naast het geloof in Allah doen Cham moslims ook aan voorouderverering. Ze drinken ook gewoon alcohol. Soms komen hier imams uit de Arabische wereld en die wijzen de Cham moslims streng terecht. Dan knikken ze braaf en beloven beterschap. Maar zo gauw de imams zijn verdwenen, pakken ze hun oude leventje weer op.’

Lees verder: Op zoek naar tourist information